Di chỉ khảo cổ học Gò Cây Me

Di chỉ Gò Cây Me là một gò đất có dạng gần tròn, diện tích khoảng 1.000m2 và cao hơn xung quanh gần 2m. Từ ngày 13/7 – 7/8/2004, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Tổng hợp Bà Rịa – Vũng Tàu khai quật khảo cổ học di chỉ này.

DI CHỈ KHẢO CỔ HỌC GÒ CÂY ME

(TÂN THÀNH, BÀ RỊA VŨNG TÀU)

Di chỉ Gò Cây Me là một gò đất có dạng gần tròn, diện tích khoảng 1.000m² và cao hơn xung quanh gần 2m. Từ ngày 13/7 – 7/8/2004, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam phối hợp với Bảo tàng Tổng hợp Bà Rịa – Vũng Tàu khai quật khảo cổ học di chỉ này.

1. Diện tích và vị trí hố khai quật:Hố khai quật có diện tích 66m²(6m x 11m) nằm ở phía tây, sau đó mở rộng thêm 9m về phía đông gò, tổng diện tích của hố khai quật này là 165m² (15m x 11m). Ngoài ra, có đào một số hố thám sát để xác định quy mô phân bố của diện tích. Tổng diện tích khai quật và thám sát là khoảng 300m².

2. Tầng văn hóa:Trên cơ bản, tầng văn hóa trong hố khai quật đều có sự thống nhất về quá trình hình thành và nội dung văn hóa. Trong đó, nông nhất là góc phía đông có độ sâu 0,75m; sâu nhất là ở đỉnh cao nhất hiện tại của gò với độ sâu 1,8m. Địa tầng gồm nhiều lớp đất có màu sắc, kết kấu khác nhau diễn biến không liên tục, tính từ trên xuống chủ yếu có những lớp sau:

• Lớp đất xáo trộn màu nâu nhạt, tơi xốp, dày trung bình 0,2m – 0,3m; đôi chỗ lớp đất này sâu tới 0,8m – 1,0m do bị hố đất đen, hầm đốt than và mộ hiện đại đào phá.
• Lớp đất màu nâu đen, nâu nhạt có kết cấu chặt hơn, dày trung bình 0,4m – 0,7m; xen lẫn trong lớp đất này là các vỉa đất màu nâu đỏ (dày 0,1m – 0,15m), vỉa đất phèn kết rất cứng lẫn nhiều vỏ nhuyễn thể (dày 0,1m – 0,2m).
• Lớp đất màu nâu đỏ, dày trung bình 0,2m – 0,4m phân bố khá đều khắp mặt bằng hố, xen lẫnå lớp đất này đôi chỗ là những lớp than tro màu xám trắng, xám đen dày 0,05m – 0,15m.
• Lớp đất màu xám xanh kết cấu dẻo mềm dày 0,15m – 0,35m. Trong lớp đất này, đôi chỗ vẫn thấy xen lẫn lớp đất nâu đỏ (dày 0,05m – 0,1m) và những lớp than tro mỏng.
• Sinh thổ là đất sét trắng xanh, kết cấu dẻo quánh. Trên bề mặt sinh thổ có nhiều hố (lỗ) đất đen nhỏ với nhiều hình thù và kích thước khác nhau. Trong các hố này có lẫn than tro, mảnh gốm nhỏ, xương động vật đã bị mủn nát.

3. Di vật.

Tổng số hiện vật thu được trong đợt khai quật gồm 226 hiện vật với các chất liệu đá, xương, gốm và hơn 13 vạn mảnh gốm các loại.

• Đồ đá: chiếm số lượng nhiều nhất với 178 tiêu bản gồm các loại rìu, cuốc, bôn, đục, bàn mài, hòn ghè… Trong đó, chiếm vị trí chủ đạo là các loại rìu cuốc có vai. Một điểm đáng chú ý trong sưu tập đồ đá ở đây là sự xuất hiện với số lượng khá phong phú của các hòn ghè. Đặc điểm này cũng rất tương đồng với số lượng phong phú hòn ghè trong sưu tập đồ đá Gò Cá Sỏi với  kích thước lớn nhỏ khác nhau, ở một hoặc hai đầu có dấu vết sử dụng.
• Đồ xương: có số lượng 26 tiêu bản nhưng loại hình khá phong phú của công cụ sản xuất, trong đó chiếm vị trí chủ đạo là các loại mũi nhọn một đầu, mũi nhọn hai đầu. Trong lần khai quật này phát hiện một tiêu bản hiện vật xương giống như một mũi lao có ngạnh. Đây là hiện vật hầu như chưa thấy trong các di chỉ Tiền – Sơ sử ở Nam Bộ.
• Đồ gốm: có số lượng phong phú nhất, gồm 22 tiêu bản nguyên, gần nguyên hoặc có thể gắn chắp phục dựng được như: nồi, bát, bát bồng, cốc, đạn câu cua, bi gốm… Đặc biệt là hiện vật gốm hình mai rùa, mô hình cà ràng minh khí. Ngoài ra, còn có hơn 13 vạn mảnh gốm của các loại hình đồ gồm khác nhau: nồi, vò, bình, bát, bát bồng, đĩa, cốc, cà ràng,… Nhìn chung, gốm ở di chỉ Gò Cây Me gồm hai loại gốm thô và gốm mịn, chủ yếu được làm bằng tay, xương gốm thường được trộn thêm bã thực vật, vỏ nhuyễn thể nghiền nhỏ và cát.

4. Một vài nhận xét.

4.1. Về di tích: Qua diễn biến địa tầng cũng như qua các loại hình hiện vật đã cho thấy sự thống nhất về quá trình hình thành và nội dung văn hóa của di chỉ Gò Cây Me. Ngoài tính chất là một di chỉ cư trú, đây còn là một di chỉ sản xuất gốm.

4.2. Về di vật:

• Đồ đá: Bộ đồ đá Gò Cây Me có số lượng khá lớn nhưng không phong phú về loại hình. Hầu hết hiện vật đá thu được đều là công cụ sản xuất như rìu, cuốc, đục, bàn mài, hòn ghè. Một nét đặc trưng khác của đồ đá Gò Cây Me là loại rìu cuốc có vai chiếm ưu thế hơn hẳn so với rìu cuốc tứ giác và số lượng tương đối lớn của hòn ghè.
• Đồ xương: Đồ xương ở Gò Cây Me có số lượng không nhiều, trong đó chủ yếu là công cụ mũi nhọn. Tuy nhiên, ở đây cũng đá tìm thấy một số hiện vật đặc biệt như mũi lao có ngạnh, phác vật rìu vai.
• Đồ gốm: đặc trưng của đồ gốm Gò Cây Me là sự chiếm ưu thế gần như tuyệt đối của loại gốm thô, miệng khum thân có văn thừng so với loại gốm mịn, miệng loe thân trang trí văn chải.

  4.3. Niên đại và các mối quan hệ:

Qua tổ hợp hiện vật cũng như qua so sánh, đối chiếu với những di chỉ trên, chúng tôi cho rằng di chỉ Gò Cây Me có cùng tính chất và nội dung văn hóa, có niên đại cách ngày nay khoảng 3.000 – 3.500 năm.

Như vậy, cùng với di chỉ Gò Cá Sỏi và cụm di tích thuộc xã Hội Bài, di chỉ Gò Cây Me là di chỉ có niên đại sớm nhất hiện biết cho đến nay về thời kỳ Tiền – Sơ sử trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Có thể coi đó là những lớp cư dân đầu tiên khai phá vùng đất ven biển này.