Hệ thống căn cứ địa cách mạng – Tiềm năng du lịch của Bà Rịa – Vũng Tàu
Địa hình Bà Rịa – Vũng Tàu vừa có biển, vừa có rừng, núi, đồng bằng, bán đảo và hải đảo, trong đó, đáng kể nhất là các ngọn núi và dãy núi nằm rải rác từ phía Bắc ra đến sát mép biển, đó là các dãy núi Mây Tàu (700 mét), núi Dinh (504 mét), núi Thị Vãi (470); núi Lớn, núi Nhỏ (Vũng Tàu) và dãy núi Minh Đạm (Châu Viên – Châu Long). Ngay từ đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, các lực lượng cách mạng ở Bà Rịa – Vũng Tàu đã xây dựng một hệ thống căn cứ kháng chiến ở vùng rừng núi, giáp ranh với đồng bằng, làm bàn đạp tiến công quân địch, mở rộng vùng giải phóng. Năm 1949, căn cứ Xuyên – Phước Cơ được hình thành (nằm ở phía đông lộ số 2 giáp Bình Thuận hay còn gọi là căn cứ Khu Đông), trở thành nơi chuyển quân tập kết của quân dân miền Đông Nam Bộ sau kháng chiến chống Pháp. Cùng với căn cứ Xuyên – Phước Cơ, một loạt các căn cứ khác cũng được xây dựng và phát triển như căn cứ Khu Tây với địa danh nổi tiếng là Hắc Dịch, căn cứ Núi Dinh, Thị Vãi, căn cứ Minh Đạm, địa đạo Long Phước, Kim Long… Hệ thống căn cứ địa này đã tồn tại trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Theo số liệu thống kê, trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu có 31 di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh được Nhà nước công nhận xếp hạng, trong đó có 17 di tích lịch sử cách mạng, 5 di tích lịch sử văn hóa. Các di tích này chứa đựng trong đó những giá trị mà con người đã tích lũy được trong quá trình hoạt động thực tiễn xã hội, là thành tựu đấu tranh của các thế hệ đi trước truyền lại cho thế hệ sau. Nó lưu giữ những thông điệp về sự kiện, một nhân vật hay một thời kỳ lịch sử nhất định và là bộ phận cấu thành của nền văn hóa dân tộc.
Qua tìm hiểu, nghiên cứu, hầu hết các di tích lịch sử cách mạng trên địa bàn tỉnh đều liên quan đến các loại hình căn cứ địa cách mạng : các căn cứ địa ở đồng bằng, trên núi cao, dưới lòng đất, những căn nhà, những ngôi chùa vốn là những cơ sở cách mạng, nơi nuôi giấu cán bộ của Đảng, các đoàn thể trong hai thời kỳ chống Pháp, chống Mỹ. Nhưng đáng kể nhất là hệ thống căn cứ địa cách mạng được xây dựng ở khắp nơi, nó là một phần không thể thiếu của các tour sinh thái, các cuộc hành hương “về nguồn” của quần chúng nhân dân, các đoàn du khách trong và ngoài nước. Họ đến để chiêm ngưỡng vẻ đẹp hoang sơ hùng vĩ củ núi rừng, của trời, của biển; ngưỡng mộ sự hy sinh cao cả, tinh thần tiến công cách mạng của các thế hệ đi trước và để ghi nhớ công ơn của biết bao đồng bào, đồng chí đã ngã xuống vì sự nghiệp độc lập tự do cho Tổ quốc, cho quê hương và để chiêm nghiệm sự sáng tạo độc đáo của cuộc chiến tranh nhân dân vĩ đại. Vì thế, hệ thống căn cứ địa cách mạng đã phát huy được tác dụng, hàng năm đón một lượng khách không nhỏ đến tham quan, du lịch.
Vấn đề xây dựng căn cứ địa không chỉ quan trọng trong chiến tranh giải phóng mà cả trong xây dựng hòa bình. Nó không những là những điểm cao có giá trị về quân sự, trong kế hoạch phòng thủ mà còn là yếu tố kinh tế- quốc phòng, biến những di tích lịch sử văn hóa này thành nơi hành hương về nguồn, phục vụ phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu .
Tuy nhiên, có một thực tế là kinh phí cho việc đầu tư tôn tạo các di tích còn khiêm tốn và dàn đều nên chưa phát huy được hết hiệu quả, xứng với tầm vóc lịch sử. Chúng ta nói nhiều đến việc xã hội hóa di tích, nhưng còn rất lúng túng trong việc làm, không chỉ với loại hình di tích lịch sử cách mạng mà cả với các di tích lịch sử văn hóa và danh thắng nói chung. Điều này có thể lý giải cho sự sụt giảm lượng khách du lịch đến với vùng đất Bà Rịa – Vũng Tàu thời gian qua. Tiềm năng khai thác tác dụng của hệ thống căn cứ địa cách mạng trên địa bàn tỉnh và gắn với phát triển du lịch là rất lớn, là những mắt xích không thể tách rời nhau. Cùng với việc đầu tư vào hệ thống du lịch sinh thái, gắn với hệ thống căn cứ địa cách mạng, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cũng cần phải tính đến việc phân cấp quản lý hệ thống căn cứ địa cách mạng về các địa phương, nơi có di tích nhằm giúp cho các địa phương có điều kiện chủ động trong phát triển kinh tế – văn hóa – du lịch thông qua việc khai thác các di tích này.
Thực tiễn phát triển du lịch ở Việt Nam nói chung và của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu nói riêng đã chứng minh: Các di tích lịch sử cách mạng – văn hóa và môi trường sinh thái đã và đang trở thành những sản phẩm du lịch đặc biệt, thu hút du khách trong nước và quốc tế. Cần thiết phải bảo vệ, tôn tạo và phát huy tác dụng của các di tích lịch sử cách mạng, đặc biệt là hệ thống căn cứ địa cách mạng, giới thiệu truyền thống anh hùng cách mạng của vùng đất Bà Rịa – Vũng Tàu đến với bạn bè và du khách.
Bất cứ yếu tố nào liên quan đến thiên nhiên, liên quan đến các di tích lịch sử cách mạng đều có thể khai thác các tour du lịch sinh thái – văn hóa. Các yếu tố cơ bản tạo điều kiện để xây dựng du lịch bền vững là: Môi trường, di sản, lối sống, văn hóa, các dịch vụ du lịch như hạ tầng cơ sở phục vụ ăn ở, đi lại của du khách. Tuy nhiên, trong sự phát triển bền vững của du lịch, điều cốt lõi và quan trọng nhất là sự cân bằng, có
Từ đó, cần đề ra một số nội dung giải pháp để phát triển du lịch văn hóa-sinh thái, khai thác giá trị của hệ thống căn cứ địa trên địa bàn tỉnh vào phục vụ phát triển du lịch, đóng góp đáng kể vào công cuộc xây dựng kinh tế-văn hóa- xã hội ở địa phương.sự kiểm soát của pháp luật nhằm bảo đảm phục vụ con người, hướng tới khát vọng chân, thiện, mỹ của con người.
Một là, hệ thống di tích lịch sử – văn hóa nói chung, hệ thống căn cứ địa cách mạng nói riêng cần được sự đầu tư nghiên cứu sâu hơn, hệ thống hóa một cách khoa học và được quảng bá một cách rộng rãi để đưa vào khai thác trong các hoạt động du lịch sinh thái. Do đó, rất cần sự tham gia của các chuyên gia về các lĩnh vực: bảo tồn, bảo tàng maketting du lịch, các nhà nghiên cứu lịch sử dân tộc, lịch sử quân sự để xây dựng những kế hoạch tôn tạo, tu bổ hệ thống các di tích, tránh những sai lầm chủ quan, phi lịch sử và sự đầu tư dàn trải…
| Có thể khái quát một số loại hình căn cứ địa ở Bà Rịa-Vũng Tàu:
Loại thứ nhất: Căn cứ được xây dựng và phát triển dựa vào rừng, có kết hợp hệ thống địa đạo như ở Hắc Dịch (Khu Tây), Bàu Lâm (Khu Đông). Đây là hình thức căn cứ cơ bản của Bà Rịa – Vũng Tàu. Loại thứ hai: Căn cứ địa đạo vùng đông dân, điển hình là địa đạo Long Phước (thị xã Bà Rịa), địa đạo Kim Long (Châu Đức). Đây là loại hình căn cứ rất độc đáo của Nam Bộ và được hình thành sớm ở Bà Rịa – Vũng Tàu. Loại thứ ba: Căn cứ dựa vào địa thế hiểm trở của các dãy núi đá. Đó là căn cứ Minh Đạm (Long Đất), căn cứ Núi Dinh – Thị Vải (Tân Thành). Trong đó, nổi bật là căn cứ Minh Đạm, vừa chạy dọc theo bờ biển, lại nằm giữa vùng đồng bằng trù phú, đông dân cư, án ngữ tuyến đường giao thông huyết mạch (lộ 44 hậu và 44 tiền). Do đó, nó tạo thế đứng vững chắc cho các lực lượng cách mạng trong suốt hai cuộc kháng chiến. Loại thứ tư: Căn cứ lõm nằm sát hoặc nằm trong thành phố, thị trấn, thị xã. Có thể kể đến một số hang động ở núi lớn (hang Ông Hổ, Yên Ngựa), Núi Nưa – Bà Trao (Long Sơn), các hầm bí mật ở trong gia đình các cơ sở cách mạng hoặc ở những nơi địch không ngờ tới. Hình thức này chủ yếu phục vụ cho các tổ biệt động, che giấu cán bộ lãnh đạo, chỉ đạo phong trào ở cơ sở. Loại thứ năm: Căn cứ “lòng dân”. Đó chính là sự che chở, bảo bọc và sự ủng hộ tinh thần, vật chất của nhân dân đối với phong trào cách mạng ở địa phương và các lực lượng vũ trang cách mạng. Nó đóng vai trò quyết định cho sự tồn tại và phạt triển của các loại hình căn cứ khác. |
Hai là, các ngành chức năng như Sở Văn hóa Thông tin, Sở khoa học và Công nghệ và các ngành khác như Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Hội sử học, cơ quan quân sự tỉnh cần có sự phối hợp đồng bộ với nhau để chuẩn hóa các thông tin, tư liệu về hệ thống di tích lịch sử – văn hóa, tránh sự trùng lặp, đơn điệu và thiếu tính khoa học. Bên cạnh đó, cần phãi nhanh chóng đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên du lịch có trình độ am hiểu lịch sử vùng đất, con người và truyền thống cách mạng của địa phương.
Ba là, trong khi khai thác du lịch sinh thái và phát huy tác dụng của hệ thống căn cứ địa hiện có, cần phải xây dựng đồng bộ cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch và kết hợp với xây dựng khu vực phòng thủ, bảo vệ các điểm cao có giá trị về quân sự, tổ chức trồng rừng và chăm sóc rừng nhằm tạo độ che phủ cho cảnh quan, di tích, bảo vệ môi trường sinh thái.
Trước yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, ngành du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu cần có chiến lược đầu tư cho việc khai thác sản phẩm du lịch văn hóa – sinh thái, gắn với hệ thống di tích lịch sử – cách mạng, hệ thống căn cứ địa cách mạng. Đây được coi là nguồn tiềm năng to lớn của ngành du lịch tỉnh với tư cách vừa là sản phẩm văn hóa, vừa là sản phẩm kinh tế, tạo sự phong phú hấp dẫn cho du khách đến với vùng đất giàu truyền thống cách mạng và được thiên nhiên ưu đãi.
Tiến sĩ sử học Hồ Sơn Đài
Cử nhân triết học Lê Chính